Minder banen voor starters in het AI-tijdperk: een nieuwe drempel op de arbeidsmarkt

Starters vinden steeds moeilijker aansluiting

Jonge professionals die net zijn afgestudeerd, merken dat het vinden van een passende eerste baan langer duurt dan verwacht. In sectoren als communicatie, administratie en marketing – ooit typische instapgebieden – neemt het aantal startersplekken af. Werkgevers vragen in vacatures steeds vaker om minimaal één tot drie jaar werkervaring, ook bij functies die voorheen als juniorpositie werden aangeboden. Het gevolg: een groeiende groep hoogopgeleide starters die tijdelijk werk onder hun niveau accepteert of uitwijkt naar andere sectoren.

Volgens het UWV daalt het aantal instroommogelijkheden voor starters in een aantal beroepen, terwijl de vraag naar ervaren krachten stijgt. Vooral mbo’ers en hbo’ers merken dat ze minder makkelijk dan voorheen aan de slag kunnen in hun vakgebied.

De impact van AI op startersrollen

De rol van AI in deze ontwikkeling is niet te onderschatten. Taken die eerder aan starters werden toevertrouwd – zoals het schrijven van standaardteksten, het verwerken van klantgegevens, of het opstellen van eenvoudige rapportages – worden nu steeds vaker uitgevoerd door slimme software. Chatbots en generatieve AI-modellen kunnen veel repetitieve taken efficiënt overnemen. Daardoor krimpt het aantal functies waarin starters zich via ervaring konden ontwikkelen.

Tegelijkertijd verschuiven de eisen. Werkgevers zoeken jonge mensen die niet alleen meedraaien, maar ook mee kunnen denken over de inzet van technologie. Vaardigheden als prompt writing, basiskennis van AI-tools, data-analyse of digitale samenwerking worden steeds vaker als vanzelfsprekend verondersteld. Starters zonder deze bagage lopen het risico om op achterstand te beginnen, nog voordat hun carrière is begonnen.

Economische onzekerheid als extra rem

Naast technologische verandering zorgt economische onzekerheid voor extra druk op de instroom van jong talent. Bedrijven blijven voorzichtig met het aanbieden van vaste contracten. In plaats van investeren in opleiding of begeleiding, kiezen organisaties soms voor tijdelijke projecten, zzp’ers of het uitbesteden van werk. In dat speelveld vallen starters vaak buiten de boot.

De SER waarschuwt al langer voor deze ontwikkeling. In hun advies over de toekomst van de arbeidsmarkt wordt benadrukt dat een sterke startpositie voor jongeren essentieel is voor duurzame inzetbaarheid op de lange termijn. Juist nu AI het werklandschap verandert, is het belangrijk dat starters een kans krijgen zich te ontwikkelen.

Gevolgen voor een generatie

Voor veel jonge mensen betekent dit uitstel van financiële en professionele zelfstandigheid. Het kopen van een huis, sparen, of zelfs het verlaten van het ouderlijk huis wordt lastiger. Bovendien leidt langdurige onderbenutting van talent tot frustratie, verlies van motivatie en op termijn zelfs een verminderde arbeidsparticipatie. Het risico is dat we een generatie creëren die wel de kennis heeft, maar niet de kans krijgt om die in de praktijk te brengen.

Wat is er nodig?

Om starters een eerlijke kans te geven, is actie nodig van zowel jonge werkzoekenden als werkgevers.

Voor starters geldt:

• Blijf jezelf ontwikkelen, ook na het afronden van je opleiding. Denk aan korte cursussen of certificaten op het gebied van digitale vaardigheden en AI.
• Zet breed in: kijk niet alleen naar je droombaan, maar ook naar functies waarin je nieuwe ervaring kunt opdoen.
• Bouw een portfolio of werk aan praktische voorbeelden die je kennis in de praktijk tonen, bijvoorbeeld via stages, vrijwilligerswerk of projecten.

Voor werkgevers geldt:

• Investeer bewust in starters en zie ze niet als directe productiekracht, maar als groeipotentieel.
• Geef ruimte aan leren op de werkvloer, ook als dat tijd kost.
• Ontwerp startersprogramma’s die gericht zijn op ontwikkeling in combinatie met de inzet van nieuwe technologieën.

Conclusie

De arbeidsmarkt is in transitie, en starters ondervinden daarvan als eersten de gevolgen. De combinatie van economische voorzichtigheid, technologische vooruitgang en stijgende verwachtingen zorgt ervoor dat de klassieke instapfunctie steeds schaarser wordt. Door te investeren in begeleiding, praktische leertrajecten en digitale vaardigheden kunnen we ervoor zorgen dat jonge professionals niet alleen binnenkomen op de arbeidsmarkt, maar ook duurzaam mee kunnen groeien.

‍